Ümit ve Ümitsizlik: İbadetin Anlamı, Allah’ın Merhameti ve Sorumluluk Bilinci

Nisan 16, 2025

Sadece İbadet Yeterli mi?

Kur’an’da açıkça buyruluyor:

“Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet etsinler diye yarattım.” (Zâriyât, 56)

İlk bakışta bu ayet, insanın varoluş gayesini net şekilde ortaya koyuyor: İbadet. Ancak ibadeti yalnızca namaz kılmak, oruç tutmak gibi belli ritüellere indirgersek, derin bir yanlış anlamaya düşeriz. Çünkü bu ayetle birlikte gelen rivayetler ve ilahi rahmetin kapsamı, çok daha büyük bir resmi gösteriyor.

Sadece İbadet Eden Adamın Kıssası: Cennet mi, Cehennem mi?

Rivayete göre, önceki ümmetlerden biri kendini tamamen ibadete adamış bir adamdır. Hiçbir dünyevî işle ilgilenmemiş, bir adaya çekilmiş, sadece:

Gündüzleri oruç,
Geceleri namaz kılmıştır.

Yıllarca, hatta yüzlerce yıl boyunca bu şekilde yaşamış ve ruhu secde hâlinde alınmıştır.

Hepimiz bu adam için “Kesin cennettedir” deriz. Ancak Allah (cc), meleklere şöyle der:

“Durun, önce hesap soralım!”

Adam, cenneti hak ettiğini düşünür ve ibadetleri karşılığında cenneti ister. Bunun üzerine Allah şöyle buyurur:

“Onun ibadetlerini bir kefeye, sadece bir gözünü diğer kefeye koyun.”

Ve sonuç: Bir göz bile, yıllarca yapılan ibadetten daha ağır gelir. Bu kıssa bizlere şunu öğretir:

Cennet amelle değil, Allah’ın rahmetiyle kazanılır.

Allah’ın Merhametiyle Cenneti Hak Eden Kadın

Peygamber Efendimiz (sav), merhametin değerini vurgulayan iki çarpıcı örnek anlatır:

Çok ibadet eden ama kedisine kötü davranan bir kadın:
Gece namazları kılar, oruç tutar ama merhametsizdir. Kediyi aç bırakır. Cehennemlik olur.
Hayatını fuhuşla kazanan bir kadın:
Susuz bir köpeğe su verir. Bu küçük ama samimi merhametiyle Allah onu cennetine koyar.

Bu iki rivayet, ibadet ve ahlâk ilişkisinin, rahmetin kapsamının ve bizim hüküm verme biçimimizin ne kadar yüzeysel olabileceğini gösterir.

Hüküm Vermek Bize Mi Düşer?

Toplumda birini görünce kolayca etiketleriz:

“Bu adam kesin cennetliktir.”
“O kadın cehennemliktir.”
“Bu münafıktır.”
“O dinden çıkmıştır.”

Ama Rabbimiz bizden amelleri değerlendirmemizi, insanları değil yapmamızı ister.

Çünkü kalpleri bilen yalnızca Allah’tır.

Yargılamak değil, duâ etmek gerekir.

İbadetin Hakikati: Sorumluluk ve Halifelik

Allah, insanı yaratırken melekler “Kan dökecek, fesat çıkaracak birini mi yaratacaksın?” derler. Allah ise şöyle yanıt verir:

“Ben sizin bilmediğinizi bilirim.” (Bakara, 30)

İşte bu ayet, insanın yeryüzündeki halifelik görevini gösterir. Halifelik, sadece devlet başkanlığı değil; sorumluluk almayı, düzeni korumayı, fitneden uzak durmayı ve Allah’ın adaletini yeryüzünde yaşatmayı gerektirir.

Yani ibadet:

Sadece başı secdeye koymak değil,
Hakkı gözetmek,
Merhametli olmak,
Zulümden uzak durmak,
Adaleti ayakta tutmaktır.

İlk Emir: İlim

Adem Aleyhisselam’a verilen ilk emir namaz değil, oruç değil, ilimdir.
Allah, Adem’e “kelimeleri öğretti”. (Bakara, 31)

Demek ki:

Allah’ı tanımak için ilim gerekir.
Sorumluluğu anlamak için ilim gerekir.
İbadeti hakkıyla yaşamak için ilim gerekir.

Günahın Kökü: Fitne ve Kan Dökme

Her büyük günah, iki ana başlıkta özetlenebilir:

Fesat (fitne):
- Yalan
- Gıybet
- İftira
- Hırsızlık
- Ahlâksızlık
Kan dökme:
- Zulüm
- Cinayet
- Savaş ve terör

İnsanın sorumluluğu bu iki başlıktan uzak durmak ve yeryüzünde huzuru tesis etmektir. İbadet de bunun aracıdır. Namaz kılan ama çevresine zulmeden biri, ibadetinin ruhunu kaçırmıştır.

Ümitsizlik En Büyük Tuzaktır

Bazıları “Ben çok günahkârım, Allah beni affetmez” der. Bu şeytani bir vesvesedir. Allah şöyle buyurur:

“Ey nefislerine zulmetmiş kullarım! Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin.” (Zümer, 53)

Allah’ın rahmeti büyüktür. Ama O’na ibadet sadece secdelerle değil, aynı zamanda tevazu, ihlâs, merhamet, kul hakkına dikkat ile olur.