Sebep Olan, Yapan Gibidir: Sorumluluğun Boyutu Üzerine Bir Tefekkür
Hayatta bazen küçük ve önemsiz gibi görünen olaylar, büyük sonuçlara yol açabilir. Bu durum, özellikle ahiretle ilgili konular söz konusu olduğunda daha da ciddiyet kazanır. İslamî öğretilerde, insanların birbirlerine vesile oldukları şeylerin sadece dünyevi değil, aynı zamanda uhrevi sonuçları olduğuna dikkat çekilir. Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) “Ebeb kel-fail” yani “Sebep olan, yapan gibidir” hadisi bu konuyu en açık şekilde anlatan öğretilerden biridir. Bu makalede, hayır ve şer konusunda vesile olmanın etkileri, bireyin sorumluluğu ve bu anlayışın hayatımıza nasıl yön vermesi gerektiği üzerine bir değerlendirme yapacağız.
Hayra Vesile Olmanın Büyüklüğü
Peygamber Efendimiz’in hadisinde ifade edildiği gibi, bir insan hayra vesile olduğunda, o hayrı yapan kişinin sevabı eksilmeden, aynı sevap vesile olan kişiye de yazılmaktadır. Bu, İslam’ın sosyal sorumluluk anlayışını ortaya koyan en önemli prensiplerden biridir. Günlük hayatta, bazen farkında olmadan bile iyiliğe önayak olabiliriz. Bir kişiye namaz kılmayı öğretmek, birine doğruluğu tavsiye etmek veya güzel bir ahlak sergileyerek insanlara örnek olmak bile iyiliğin yayılmasına vesile olabilir.
İyiliğin etkileri zaman ve mekân sınırı tanımaz. Örneğin, bir kişiye hayırlı bir iş yapmasını tavsiye ettiniz ve o kişi bu tavsiyeyi uyguladı. Zamanla bu kişi, öğrendiği iyiliği ailesine, çocuklarına ve çevresine de öğreterek devam ettirdi. Böylece başlangıçta yalnızca bir kişiye yapılan tavsiye, nesiller boyu sürebilecek bir iyilik zincirine dönüşebilir. Kıyamet gününde, belki de adını bile bilmediğimiz insanlar bizim vesile olduğumuz hayırları uygulamaya devam ettikleri için bize sevap yazılmaya devam edecek. Bu, İslam’ın sunduğu en büyük müjdelerden biridir.
Şerre Vesile Olmanın Tehlikesi
Ancak aynı hadis, kötüye vesile olma durumunu da kapsar. Bir kişi, bir başkasını kötü bir fiile yönlendirirse, sadece onun işlediği günahtan değil, aynı zamanda o kişinin vesilesiyle işlenen tüm günahlardan da sorumlu olur. Dahası, bu kötü fiil nesiller boyu devam ederse, o günahın yazılma süreci de devam edecektir.
Örneğin, bir kişi arkadaşına “Gel, bu akşam içki içelim” diyerek onu kötü bir alışkanlığa teşvik ederse ve o kişi de bu alışkanlığı nesilden nesile aktarırsa, ilk vesile olan kişi de tüm bu süreçten mesul tutulacaktır. İslam’ın bu konudaki hassasiyeti, insanları sadece bireysel sorumlulukları açısından değil, toplumsal etkileri açısından da düşünmeye teşvik eder.
Hadis kaynaklarında, ilk cinayeti işleyen Hz. Adem’in oğlu Kabil’in, ondan sonra gerçekleşen tüm cinayetlerden de sorumlu tutulacağı belirtilir. Çünkü dünyada ilk kez bir insanın kanını dökme fiilini başlatan odur. Bu örnek, kötüye vesile olmanın ne kadar büyük bir mesuliyet getirdiğini açıkça gösterir.
Nötr Kalmak Mümkün mü?
Hadis üzerine yapılan tefekkürde vurgulanan bir diğer önemli nokta, insanın hayatında nötr kalmasının pek mümkün olmamasıdır. Günlük hayatın içindeki en basit eylemler bile ya hayra ya da şerre vesile olabilir.
Örneğin, bir grup insan çay içerken sohbet ediyor. Eğer bu sohbet, dedikodu ve gıybet içeriyorsa kötüye vesile olmuştur. Ancak aynı sohbet, Allah’ı ve dini konuları konuşarak maneviyatı artırıyorsa hayra vesile olmuştur. Yani, insan yaptığı her şeyde ya iyiye ya da kötüye hizmet etmektedir. Bu yüzden her an bilinçli ve sorumlu hareket etmek gerekir.
Çıkarılması Gereken Dersler
Bu hadis, hayatımıza yön verebilecek çok önemli dersler içeriyor:
İyiliğe Vesile Olma Sorumluluğu: Eğer bir iyiliğe vesile olabilirsek, bunu kaçırmamamız gerekir. Çünkü vesile olduğumuz hayır, katlanarak büyüyebilir ve ömür boyu hatta nesiller boyu sürebilir.
Kötülükten Kaçınma Bilinci: Kötülüğe vesile olmak, sadece bireysel bir günah değil, aynı zamanda başkalarına bulaşan ve genişleyen bir sorumluluk doğurur. Bu nedenle, hem kendi davranışlarımızı kontrol etmeli hem de başkalarını kötüye teşvik etmekten kaçınmalıyız.
Nötr Kalmanın Zorluğu: Hayatta pasif kalmanın aslında bir seçim olduğu ve insanın genellikle ya iyiye ya da kötüye katkıda bulunduğu unutulmamalıdır. Tarafsızlık diye bir alan yoktur; ya iyilik için mücadele ediyoruz ya da kötülüğe seyirci kalıyoruz.
Ahirette Bizi Bekleyen Sürprizler: Bu dünyada farkında bile olmadığımız küçük bir hareket, kıyamet günü önümüze büyük bir sevap veya günah olarak çıkabilir. Tanımadığımız insanlar bizim vesile olduğumuz iyilik veya kötülükleri yapmaya devam edebilir. Bu nedenle, hayatımızı bilinçli şekilde yönlendirmemiz gerekir.
Sonuç: Hayra Vesile Olmak Bir Sorumluluktur
Peygamber Efendimiz’in “Sebep olan, yapan gibidir” hadisi, İslam’ın toplumsal sorumluluk anlayışını derinlemesine ortaya koyan bir ilkedir. İnsan, sadece kendi yaptıklarıyla değil, başkalarına vesile olduğu şeylerle de değerlendirilecektir.
Bu yüzden, hayatımız boyunca küçük veya büyük her fırsatta iyiliği teşvik etmek, kötüye sebep olmaktan kaçınmak en büyük hedefimiz olmalıdır. Çünkü bu dünyada attığımız her adım, ahirette karşımıza çıkacaktır. O gün geldiğinde, büyük bir sevap kervanıyla karşılaşmak mı, yoksa hiç tanımadığımız insanların günah yüküyle yüzleşmek mi isteriz? Seçim bizimdir.
Hayra vesile olun, çünkü iyiliğin sınırı yoktur.
Diğer Makaleler
